Sytuacja finansowa Grupy

Wynik z tytułu odsetek za 2020 rok wyniósł 10 346 mln PLN, o 56 mln PLN więcej niż w poprzednim roku. Wzrost wyniku r/r był spowodowany: wzrostem przychodów odsetkowych z tytułu rachunkowości zabezpieczeń i wzrostem przychodów od papierów wartościowych (w efekcie wzrostu wolumenów) oraz spadkiem kosztów odsetkowych od depozytów klientów. Jednocześnie spadły przychody z tytułu finansowania udzielonego klientom. Przyczyną była decyzja RPP o obniżkach stóp procentowych z pierwszego półrocza 2020 roku.

Przychody odsetkowe wyniosły 11 801 mln PLN i w porównaniu z 2019 rokiem były niższe o 6,6%. Był to głównie efekt:

• spadku przychodów z tytułu finansowania udzielonego klientom o 1 574 mln PLN r/r – był to skutek spadku średniego oprocentowania finansowania udzielonego klientom o 0,8 p.p. (wynik spadku rynkowych stóp procentowych); spadek przychodów został częściowo skompensowany przez wzrost średniego wolumenu finansowania o 10 mld PLN i zmian struktury finansowania (wzrost udziału kredytów mieszkaniowych złotowych kosztem udziału kredytów gospodarczych i mieszkaniowych walutowych),
• wyższych przychodów od papierów wartościowych (+345 mln PLN r/r) – efekt wzrostu średniego wolumenu o 36 mld PLN; wzrost wolumenu dotyczył przede wszystkim obligacji Skarbu Państwa,
• wyższych przychodów z tytułu rachunkowości zabezpieczeń (+449 mln PLN r/r) – efekt wzrostu wolumenu transakcji IRS PLN, ujęcia wyceny desygnowanych transakcji CIRS i wzrostu spreadów między oprocentowaniem otrzymywanym a płaconym od transakcji.

Aby zachować porównywalności danych, przychody odsetkowe zostały skorygowane. Korekta polegała na tym, że przychody od obligacji nieskarbowych przeniesiono do przychodów z tytułu finansowania udzielonego klientom. W sprawozdaniu finansowym są one ujmowane w przychodach od dłużnych papierów wartościowych.

Przychody odsetkowe w 2020 roku zostały pomniejszone o 233 mln PLN w związku z orzeczeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Orzeczenie dootyczyło prawa konsumenta do obniżenia kosztu kredytu w przypadku spłaty kredytu przed terminem określonym w umowie kredytowej.

Koszty odsetkowe wyniosły 1 455 mln PLN i w porównaniu z 2019 rokiem były niższe o 892 mln PLN. Niższy poziom kosztów odsetkowych był głównie efektem spadku kosztów bazy depozytowej o 775 mln PLN r/r, który wynikał w szczególności z niższych stóp procentowych w PLN po decyzjach RPP.

Marża odsetkowa zmniejszyła się o 0,38 p.p. r/r i wyniosła 3,03%. Spadek marży wynikał z niższej rentowności aktywów, która była efektem zmian w strukturze aktywów oprocentowanych (wzrósł udział najniżej oprocentowanych papierów wartościowych kosztem głównie udziału najwyżej oprocentowanych należności od klientów). Dodatkowo na spadek rentowności wpłynął spadek wyniku odsetkowego na skutek niższych stóp rynkowych w Polsce. Niższe stopy przełożyły się w większym stopniu na spadek oprocentowania aktywów niż pasywów. W 2020 roku średnie oprocentowanie kredytów PKO Banku Polskiego wyniosło 4,0% (2019: 4,7%), a średnie oprocentowanie depozytów ogółem – 0,3% (2019: 0,7%).

Wynik z tytułu prowizji i opłat uzyskany w 2020 roku wyniósł 3 904 mln PLN i był o 173 mln PLN wyższy niż w poprzednim roku. Na jego poziom wpływały m.in.:

• wyższy wynik z tytułu marż na transakcjach wymiany walut (+106 mln PLN r/r) – efekt wzrostu transakcyjności i aktywnego zarządzania poziomem spreadu tabelowego,
• wyższy wynik z tytułu kredytów, ubezpieczeń i leasingu operacyjnego (+73 mln PLN r/r) – efekt głównie wzrostu prowizji od kredytów gospodarczych i leasingu oraz spadku kosztów udzielania kredytów,
• wyższy wynik z tytułu kart (+15 mln PLN r/r) – efekt większej liczby kart oraz wyższej transakcyjności bezgotówkowej,
• wyższy wynik z tytułu obsługi rachunków bankowych i pozostały (+13 mln PLN r/r) – skutek wzrostu prowizji za prowadzenie rachunków i przelewy krajowe w segmencie korporacyjnym,
• niższy wynik z tytułu funduszy inwestycyjnych, emerytalnych i działalności maklerskiej (-34 mln PLN r/r) – efekt odpływu aktywów funduszy w II kwartale, zmiany ich struktury i obniżenia prowizji za zarządzanie funduszami.

Wynik pozostały uzyskany w 2020 roku wyniósł 354 mln PLN i był o 203 mln PLN niższy niż w roku 2019. Na jego poziom wpływały m.in.:

• niższy wynik z operacji finansowych (-120 mln PLN r/r) – efekt niższego wyniku z wyceny papierów inwestycyjnych banku oraz wyniku z wbudowanych instrumentów pochodnych,
• niższe o 163 mln PLN r/r pozostałe przychody i koszty operacyjne netto, spowodowane:
  • ujęciem w 2019 roku zysku na okazyjnym nabyciu spółki Prime Car Management w wysokości 102 mln PLN,
  • częściowym rozwiązaniem w 2019 roku rezerwy na postępowanie przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (58 mln PLN); rezerwa została utworzona w 2018 roku w wysokości 62,5 mln PLN (informacja o utworzeniu rezerwy opublikowana w raporcie bieżącym nr 24/2018),
• wyższy wynik z pozycji wymiany (+78 mln PLN r/r) – efekt poprawy wyniku z nieefektywności transakcji zabezpieczających CIRS w rachunkowości zabezpieczeń (spadek zmienności – wysoki ujemny wynik w 2019 roku) oraz wyniku z działalności skarbowej i różnic pozostałych.

W 2020 roku koszty działania wyniosły 5 984 mln PLN i były niższe o 0,6% r/r. Na ich poziom wpłynęły głównie:

• spadek o 242 mln PLN (-7,5% r/r) kosztów świadczeń pracowniczych – efekt spadku zatrudnienia o 1 849 etatów w grupie kapitałowej, w tym o 1 700 etatów w samym banku,
• spadek o 94 mln PLN (-7,0% r/r) kosztów rzeczowych, głównie w związku ze zmianami wydatków na:
  • promocję i reklamę (o 87 mln PLN) – spadek głównie w banku w efekcie zmiany terminu lub odwołania przedsięwzięć sponsorskich i wizerunkowych (zmiany wynikały z sytuacji pandemicznej w kraju); dodatkowo, w 2019 roku te wydatki były bardzo wysokie w związku z obchodami 100-lecia banku,
  • pozostałe koszty rzeczowe (o 24 mln PLN) – spadek głównie w Grupie Kapitałowej CENTRUM HAFFNERA, spowodowany ograniczeniem działalności hotelu w wyniku obostrzeń pandemicznych,
  • informatykę (więcej o 28 mln PLN) – głównie w banku (o 21 mln PLN), w związku ze wzrostem wydatków na outsourcing,
• wzrost o 159 mln PLN (+31,3% r/r) kosztów składek na BFG – koszty BFG wyniosły 668 mln PLN, z czego 350 mln PLN stanowiła składka na obowiązkowy system gwarantowania depozytów. W 2019 roku koszty BFG ukształtowały się na poziomie 509 mln PLN, z czego 161 mln PLN wyniosła składka na obowiązkowy system gwarantowania depozytów,
• wzrost o 88 mln PLN kosztów podatku u źródła od emisji obligacji zagranicznych; wzrost był związany z korektą ubruttowienia odsetek za lata 2017-2019 w 2019 roku oraz ujęciem 3% podatku od odsetek wypłaconych za okres 2014-2019 (efekt zmian w regulacjach podatkowych),
• wzrost o 57 mln PLN (+6,2% r/r) amortyzacji – wynik wzrostu amortyzacji wartości niematerialnych, związanych z informatyzacją banku oraz amortyzacji budynków i budowli.

1) Koszty regulacyjne obejmują wynik z tytułu obciążeń regulacyjnych.

Efektywność działania Grupy PKO Banku Polskiego mierzona wskaźnikiem C/I w ujęciu rocznym ukształtowała się na poziomie 41,0% i poprawiła się o 0,3 p.p. r/r. Stało się to za sprawą wzrostu wyniku na działalności biznesowej (+0,2% r/r), przy niższym poziomie kosztów działania (-0,6% r/r).

W 2020 roku wynik z tytułu odpisów i utraty wartości łącznie z kosztami ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych wyniósł -9 277 mln PLN i był gorszy o 7 530 mln PLN w stosunku do 2019 roku. Bank rozpoznał koszty z tytułu ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych w wysokości -6 552 mln PLN (wzrost o 6 101 mln PLN w porównaniu do 2019 roku). Ryzyko prawne dotyczy portfela kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych udzielonych gospodarstwom domowym w latach 1999-2012 i jest związane z potencjalnymi roszczeniami klientów. Szczegółowy opis kosztów ryzyka prawnego jest zawarty w Nocie 23.

Kredyty bankowości hipotecznej zawierają koszt ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych w wysokości 6 552 mln PLN w 2020 roku i 451,5 mln PLN w 2019 roku.

Wynik z odpisów na ryzyko kredytowe i aktywa niefinansowe w 2020 roku wyniósł -2 725 mln PLN i był gorszy od uzyskanego w 2019 roku o 1 429 mln PLN, głównie na skutek odpisów utworzonych w związku z COVID-19 oraz utraty wartości: akcji Banku Pocztowego, wartości firmy (która powstała w wyniku nabycia Nordea Bank Polska i PKO Leasing Pro) i nieruchomości. Wskaźnik udziału ekspozycji z rozpoznaną utratą wartości na koniec 2020 roku wyniósł 4,4% (+0,1 p.p. r/r).

Koszt ryzyka kredytowego na koniec 2020 roku wyniósł 0,748%, co oznacza pogorszenie 0,31 p.p. w stosunku do roku poprzedniego.